Czym są zaburzenia rytmu serca?
Serce zdrowego, dorosłego człowieka kurczy się od 60 do 100 razy na minutę. Dzieje się to za sprawą naturalnego rozrusznika serca, jakim jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, znajdujący się w ścianie prawego przedsionka. Generuje on impulsy elektryczne, które rozprzestrzeniają się za pośrednictwem szlaków układu bodźco-przewodzącego do wszystkich komórek mięśnia sercowego, powodując ich rytmiczne skurcze. Rytm serca pochodzący z węzła zatokowo-przedsionkowego o częstości 60-100 uderzeń na minutę nazywamy rytmem zatokowym.
Czasami pod wpływem różnych czynników może dochodzić do nieprawidłowego powstawania impulsów w węźle zatokowym lub innym miejscu. Rytm serca może wtedy odbiegać od prawidłowego - być szybszy, wolniejszy lub nieregularny (niemiarowy). Takie stany określa się mianem zaburzeń rytmu serca.
Przyczyny zaburzeń rytmu serca
Do przyczyn zaburzeń rytmu serca należą:
- choroba serca (choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie, wady zastawkowe itp.)
- zaburzenia elektrolitowe,
- blizny spowodowane np. przebytym zawałem, urazem lub operacją kardiochirurgiczną,
- infekcje (zapalenie wsierdzia),
- zaburzenia hormonalne,
- wrodzone wady serca (obecność dodatkowych dróg przewodzenia),
- niektóre zespoły genetyczne.
Objawy zaburzeń rytmu serca
Objawy zaburzeń rytmu serca mogą obejmować:
- kołatanie serca,
- duszność,
- ból w klatce piersiowej,
- osłabienie,
- zawroty głowy,
- utratę przytomności,
- zmęczenie.
Podział zaburzeń rytmu serca
Zaburzenia rytmu serca to duża grupa chorób, które znacznie się od siebie różnią. Najprościej arytmie można podzielić na tachyarytmie (akcja serca powyżej 100 uderzeń na minutę) oraz bradyarytmie (akcja serca poniżej 60 uderzeń na minutę).
Można je również podzielić ze względu na miejsce pochodzenia nieprawidłowego rytmu:
- jeśli nieprawidłowy impuls wywodzi się ze struktur w obrębie przedsionków serca mówi się o arytmiach nadkomorowych,
- zaburzenia rytmu spowodowane przez pobudzenia generowane w obrębie komór to arytmie komorowe.
Tachyarytmie
Częstoskurcz nadkomorowy to szerokie pojęcie obejmujące arytmie zapoczątkowane przez pobudzenia zlokalizowane powyżej komór serca. Częstoskurcze nadkomorowe mają często napadowy charakter, to znaczy powodują epizody przyspieszonego bicia serca , które zaczynają się i kończą nagle. Należą do nich między innymi tachykardia zatokowa, częstoskurcze nawrotne i częstoskurcze przedsionkowe.
Migotanie przedsionków to najczęściej występująca tachyarytmia nadkomorowa. Jest ona spowodowana bardzo szybkimi, nieskoordynowany pobudzeniami elektrycznymi w obrębie przedsionków serca (nawet do 700 na minutę). Objawia się niemiarową czynnością serca. Osoby chore na migotanie przedsionków często odczuwają kołatanie serca. Migotanie przedsionków ma najczęściej charakter napadowy. Konsekwencją przedłużającego się napadu migotania przedsionków, może być powstawanie skrzeplin w uszku lewego przedsionka (jest to część serca, w której dochodzi do zalegania krwi, jeśli przedsionki nie kurczą się prawidłowo, tak jak ma to miejsce w migotaniu przedsionków). Najgroźniejszym powikłaniem migotania przedsionków jest udar mózgu, spowodowany przemieszczaniem się materiału zakrzepowego do tętnic zaopatrujących mózg. Dlatego osoby z rozpoznanym migotaniem przedsionków muszą przyjmować leki przeciwzakrzepowe.
Trzepotanie przedsionków to rodzaj tachyarytmii spowodowanej tzw. pętlą re-entry. Oznacza to, że pobudzenie prawidłowo powstające w węźle zatokowym krąży w obrębie przedsionków, powodując przyspieszenie rytmu. Podobnie jak w przypadku migotania przedsionków może być ono związane z ryzykiem powikłań zakrzepowych.
Częstoskurcz komorowy to tachyarytmia rozpoczynająca się od wadliwych pobudzeń elektrycznych w komorach serca. Przyspieszone bicie serca nie pozwala na prawidłowe wypełnienie się komór krwią podczas rozkurczu. W rezultacie serce nie może pompować jej w wystarczającej ilości do narządów organizmu. Nieutrwalony, krótkotrwały epizod częstoskurczu komorowego może nie powodować poważnych problemów u osób bez współistniejących chorób serca. Natomiast u pacjentów obciążonych kardiologicznie bywa on stanem nagłym wymagającym natychmiastowej interwencji medycznej.
Migotanie komór to arytmia objawiająca się jako na szybkie i nieskoordynowane skurcze komór serca. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, ponieważ jest równoznaczny z zatrzymaniem krążenia. Wymaga natychmiastowego podjęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Obecnie w wielu miejscach dostępne są urządzenia do automatycznej defibrylacji (AED), które potrafią samodzielnie rozpoznać migotanie komór i wykonać wyładowanie elektryczne, mogące przywrócić prawidłowy rytm serca.
Bradyarytmie
Bradykardia to tętno poniżej 60 uderzeń na minutę podczas spoczynku. Wyjątek stanowią osoby bardzo sprawne fizycznie, dla którym mniejsza liczba skurczów serca może być wartością prawidłową.
Do częstych przyczyn bradykardii należą zespół chorej zatoki oraz bloki przewodnictwa.
Zespół chorej zatoki, nazywany również zespołem chorego węzła lub zespołem tachykardia-bradykardia (tachy-brady), występujący najczęściej u osób starszych. Często jest on związany z występowaniem tachyarytmii. U pacjentów z zespołem chorego węzła, po epizodzie częstoskurczu dochodzi do drastycznego spowolnienia akcji serca (węzeł zatokowy nie funkcjonuje prawidłowo i nie jest w stanie generować prawidłowego rytmu zatokowego).
Inną przyczyną bradykardii mogą być zaburzenia przewodnictwa elektrycznego czyli tak zwane bloki. Blok ścieżek elektrycznych serca może powodować spowolnienie lub zatrzymanie sygnałów z węzła zatokowego. W takiej sytuacji jego rolę mogą przejmować inne części składowe układu bodźco-przewodzącego, które nie są w stanie generować rytmu serca o prawidłowej częstości.
Diagnostyka i leczenie zaburzeń rytmu serca
Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce zaburzeń rytmu serca jest EKG spoczynkowe. Ponieważ arytmie mają często charakter napadowy mogą one zostać niezarejestrowane podczas jednorazowego badania, dlatego często konieczne jest wykorzystanie całodobowego monitorowania EKG metodą Holtera. Dodatkowo wykonuje się również badania obrazowe, takie jak echokardiografia, aby ocenić budowę serca. W szczególnych przypadkach niezbędne jest inwazyjne badanie elektrofizjologiczne (EPS) wykonywane w specjalistycznych ośrodkach.
Jeśli zostanie rozpoznane zaburzenie rytmu serca, leczenie będzie zależeć od jego rodzaju, stopnia jego nasilenia oraz ryzyka powikłań. Leczenie farmakologiczne może obejmować stosowanie leków przeciwarytmicznych, takich jak np. beta-blokery czy inhibitory kanału wapniowego. Często możliwe jest wykonanie zabiegu ablacji, polegającego na zniszczeniu nieprawidłowych dróg przewodzenia. Niektóre zaburzenia rytmu mogą wymagać wszczepienia kardiostymulatora, potocznie nazywanego rozrusznikiem serca.
Poradnia kardiologiczna iMed24
Poradnia kardiologiczna Centrum Medycznego iMed24 w Krakowie zajmuje się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób serca i układu krążenia, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca i inne. Pacjenci Poradni mogą skorzystać z różnych badań, takich jak EKG, echo serca, czy całodobowy pomiar ciśnienia tętniczego.
Szczególny element oferty Centrum Medycznego iMed24 stanowią nowoczesne telemedyczne Holtery EKG oraz kamizelka kardiologiczna CardioVest, umożliwiające monitorowanie zaburzeń rytmu serca na odległość.
