Czym są omdlenia?
Omdlenie to medyczne określenie przejściowej utraty świadomości, spowodowanej przemijającym zmniejszeniem dopływu krwi do mózgu. Zazwyczaj ma ono nagły początek, często poprzedzony objawami zwiastunowymi, a świadomość powraca szybko i samoistnie.
Omdlenie a zasłabnięcie
Zasłabnięcie można określić również jako stan przedomdleniowy. Towarzyszą mu wszystkie objawy, które mogą poprzedzać wystąpienie omdlenia. Nie dochodzi jednak do utraty przytomności, pomimo że osoba doświadczająca zasłabnięcia ma wrażenie, że może ona za chwilę nastąpić.
Objawy, które mogą zwiastować omdlenie to między innymi:
- zawroty głowy,
- osłabienie,
- zimne poty,
- kołatanie serca,
- rozmyte widzenie,
- "mroczki przed oczami”,
- zawężenie pola widzenia (tzw. widzenie tunelowe),
- nudności,
- ból głowy.
Najczęstsze przyczyny omdleń
Omdlenie ma miejsce, gdy przez krótki okres czasu (kilka sekund) do mózgu nie dociera wystarczająca ilość utlenowanej krwi. Istnieje wiele możliwych przyczyn takiego stanu, dlatego wyróżnia się kilka rodzajów omdlenia.
Główne typy omdleń to:
- omdlenia odruchowe (wazowagalne),
- spowodowane hipotonią ortostatyczną,
- omdlenia kardiogenne.
Omdlenie wazowagalne
Omdlenie wazowagalne występuje na skutek nagłego spadku ciśnienia lub spowolnienia akcji serca spowodowanego nieprawidłową reakcją na jakiś bodziec, na przykład widok krwi. Inne czynniki, które mogą spowodować omdlenie wazowagalne u predysponowanej osoby, to na przykład:
- przebywanie w ciasnym, zatłoczonym pomieszczeniu,
- silny stres,
- odwodnienie,
- silny ból,
- wysokie temperatury,
- ciasny kołnierzyk.
Przyczyną spadku przepływu krwi i niedotlenienia mózgu w przypadku omdlenia wazowagalnego jest nieprawidłowa reakcja odruchowa, w którą zaangażowany jest autonomiczny układ nerwowy. Powoduje on, że tętno zwalnia, a naczynia krwionośne rozszerzają się. Pozwala to na gromadzenie się krwi w najniżej położonych częściach ciała, co powoduje spadek ciśnienia tętniczego.
Omdlenia wazowagalne występują często u osób młodych, nieobciążonych chorobami serca i nie stanowią zwykle poważnego problemu, a ich leczenie polega przede wszystkim na unikaniu bodźca wywołującego omdlenie. Mogą jednak występować również u osób po 65. roku życia, obciążonych kardiologicznie, na przykład po przebytym zawale serca. W tej grupie wymagają one zwiększonej uwagi, w tym niejednokrotnie hospitalizacji, w celu obserwacji stanu zdrowia oraz diagnostyki.
Omdlenia związane z hipotonią ortostatyczną
Hipotonia ortostatyczna to nagły spadek ciśnienia tętniczego o co najmniej 20 mm Hg w przypadku ciśnienia skurczowego oraz 10 mm Hg w przypadku ciśnienia rozkurczowego, spowodowany przez szybką zmianę pozycji z leżącej na stojącą.
Za regulację ciśnienia krwi przy zmianie pozycji ciała odpowiadają specjalne receptory zlokalizowane w tętnicach szyjnych. Ich nieprawidłowe funkcjonowanie może przyczynić się do występowania omdleń związanych hipotonią ortostatyczną.
Ryzyko wystąpienia hipotonii ortostatycznej jest szczególnie duże u osób przyjmujących niektóre leki, w tym leki obniżające ciśnienie tętnicze, leki moczopędne, a także pewne leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne. W tym wypadku do epizodów hipotonii ortostatycznej dochodzi najczęściej zaraz po rozpoczęciu leczenia lub po zwiększeniu dawki leku. Również odwodnienie może zwiększać podatność na spadki ciśnienia po wstaniu z pozycji leżącej.
Omdlenia kardiogenne (sercowe)
Omdlenia kardiogenne są bezpośrednio powiązanie z nieprawidłowościami budowy lub funkcji mięśnia sercowego. Do najważniejszych przyczyn omdleń kardiogennych należą:
- zaburzenia rytmu serca,
- choroba niedokrwienna serca,
- niewydolność serca,
- zaburzenia budowy utrudniające przepływ krwi (np. zwężenie zastawki aortalnej).
Omdlenie może być również objawem niebezpiecznych stanów zagrożenia życia, takich jak zawał serca, zatorowość płucna czy udar mózgu. Dlatego, jeśli utracie przytomności towarzyszą inne alarmujące objawy, między innymi ból w klatce piersiowej, duszność, zaburzenia mowy, czucia czy siły mięśniowej, należy pilnie zgłosić się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego.
Czy każda utrata przytomności to omdlenie?
Chociaż w mowie potocznej omdlenie i utrata przytomności to określenia stosowane zamiennie, z medycznego punktu widzenia nie są one tożsame. Omdlenie, to w uproszczeniu utrata przytomności związana z zaburzeniami krążenia, obniżającymi mózgowy przepływ krwi. Utrata przytomności na skutek urazu i wstrząśnienia mózgu czy podczas napadu padaczkowego nie wpisuje się więc w definicję omdlenia. Chociaż różnica może wydawać się na pierwszy rzut oka niewielka, ma ona duże znaczenie w procesie diagnostyki i leczenia.
Jaką diagnostykę należy wykonać w przypadku występowania omdleń?
W ustaleniu przyczyny omdlenia duże znaczenie ma dokładny opis okoliczności, które mu towarzyszyły. Lekarz zbierze dokładny wywiad, obejmujący również przyjmowane leki oraz przebyte choroby i schorzenia przewlekłe. Do precyzyjnego ustalenia przyczyny omdlenia, konieczne może być jednak wykonanie dodatkowych badań.
Podstawą jest spoczynkowe badanie EKG, które pozwala rozpoznać zaburzenia związane z przewodzeniem impulsów elektrycznych w obrębie mięśnia sercowego, oraz pomiar ciśnienia tętniczego w pozycji leżącej oraz po powstaniu, czyli tak zwana próba pionizacyjna.
Badania laboratoryjne mogą pomóc rozpoznać przyczynę omdlenia albo wykluczyć inne choroby, mogące prowadzić do utraty przytomności, takie jak zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia lub hiperglikemia u osób chorujących na cukrzycę).
Jeśli zachodzi prawdopodobieństwo, że utrata przytomności miała charakter kardiogenny, konieczne jest poszerzenie diagnostyki w kierunku występowania zaburzeń rytmu serca. W tym celu wykonuje się 24 godzinne monitorowanie EKG metodą Holtera, które w razie potrzeby można wydłużyć nawet do 7 dni. Drugim, bardzo istotnym badaniem jest echokardiografia, czyli USG serca, pozwalająca rozpoznać ewentualne nieprawidłowości w jego budowie.
Bardziej specjalistyczna diagnostyka kardiologiczna obejmuje:
- elektrokardiograficzną próbę wysiłkową,
- USG tętnic szyjnych,
- masaż zatoki tętnicy szyjnej,
- test pochyleniowy (tilt test) - wykonywany z wykorzystaniem specjalnego łóżka, które stopniowo zwiększa kąt pochylenia. Osoba wykonująca badanie monitoruje w regularnych odstępach czasu ciśnienie tętnicze oraz tętno, w celu wykrycia ewentualnej reakcji układu autonomicznego.
Oferta Centrum Medycznego iMed24 w Krakowie
Poradnia kardiologiczno-hipertensjologiczna zajmuje się kompleksową diagnostyką i leczeniem chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym również schorzeń mogących prowadzić do występowania omdleń. Jest to możliwe, zarówno dzięki wielu pracowniom diagnostycznym, działającym w naszym centrum medycznym, jak i wyjątkowej ofercie telemedycznej.
Holter telemedyczny i kamizelka kardiologiczna CardioVest to rozwiązania przygotowane dla Pacjentów wymagających krótko- oraz długoterminowego monitorowania aktywności elektrycznej serca. Pozwalają one na wykrycie nieprawidłowości, takich jak napadowe zaburzenia rytmu, nieuchwytnych dla tradycyjnego badania EKG.
Holter telemedyczny umożliwia nieprzerwany monitoring zapisu EKG pacjenta, który dzięki bezprzewodowej transmisji i automatycznej analizie jest na bieżąco oceniany pod kątem występowania zaburzeń rytmu. Dodatkowe przyciski pozwalają na oznaczenie pory snu oraz czuwania, a także dodatkowych czynników mogących wpływać na wynik badania, takich jak stres czy wysiłek, co ułatwia właściwą interpretację zapisu.
Kamizelka CardioVest to urządzenie dedykowane Pacjentom wymagającym długotrwałej rejestracji aktywności elektrycznej serca, na przykład ze względu na niewyjaśnione omdlenia. Zastosowanie elektrod tekstylnych oraz brak okablowania przekłada się na wysoki komfort badania, przy zachowaniu wysokiej jakości rejestrowanego EKG.