Czym jest bezsenność?
Bezsenność to zaburzenie, które można określić jako niedostateczną ilość lub jakość snu. Osoby cierpiące na bezsenność skarżą się na trudności z zasypianiem lub utrzymaniem snu, zbyt wczesne budzenie się, a także uczucie niewyspania i braku wypoczynku, co przekłada się na gorsze samopoczucie i brak energii w ciągu dnia.
Bezsenność może być przejściowa i krótkotrwała, na przykład gdy jest ona związana ze stresującym wydarzeniem życiowym. Może występować również przewlekle, bez dającej się ustalić przyczyny (mówi się wtedy o tak zwanej bezsenności pierwotnej). Czasem bezsenność jest jednym z objawów innej choroby.
Ze względu na jej czas trwania bezsenność dzieli się na:
- przygodną - trwa do kilku dni,
- krótkotrwałą - trwa od 3 do 4 tygodni,
- przewlekłą.
Przyczyny bezsenności
Najczęstszą przyczyną bezsenności krótkotrwałej jest stres i napięcie emocjonalne, związane z trudnymi wydarzeniami życiowymi. Mogą to być na przykład problemy w miejscu pracy, szkole czy konflikty z osobami bliskimi. Krótkotrwałych zaburzeń snu doświadczają również osoby przemieszczające się między różnymi strefami czasowymi, a także pracujące w systemie zmianowym.
Bezsenność przewlekła może być spowodowana przez inne choroby somatyczne, na przykład w sytuacji gdy wiążą się one z dolegliwościami bólowymi lub ich objawy nasilają się przy zmianie pozycji (tak jak duszność w niewydolności serca czy zgaga u osób cierpiących na refluks żołądkowo przełykowy), są to między innymi:
- choroby neurologiczne (przebyty udar mózgu, choroba Parkinsona, otępienie starcze),
- choroby układu sercowo naczyniowego (zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca),
- choroby tarczycy,
- choroby układu oddechowego (astma, POChP),
- choroby układu pokarmowego (refluks, choroba wrzodowa, zapalenia jelit, IBS),
- choroby powodujące naglącą potrzebę oddania moczu w nocy (nietrzymanie moczu, łagodny przerost prostaty),
- choroby reumatyczne (RZS, fibromialgia),
- menopauza,
- obturacyjny bezdech senny.
Bezsenność może również towarzyszyć uzależnieniom od substancji psychoaktywnych (alkohol, pochodne amfetaminy, kokaina) oraz zaburzeniom psychicznym, na przykład depresji, chorobie afektywnej dwubiegunowej, zaburzeniom lękowym czy schizofrenii.
Bezsenność pierwotna
W przypadkach gdy nie udaje się wykazać związku bezsenności z innymi chorobami, stwierdza się tak zwaną bezsenność pierwotną. Szacuje się, że może ona dotyczyć nawet od 5 do 10% osób. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, jest również istotnie wyższe u kobiet.
Leczenie bezsenności
Leczenie bezsenności może obejmować kilka różnych podejść, w tym zmianę stylu życia, mającą na celu poprawę higieny snu, techniki psychologiczne (terapia poznawczo-behawioralna) oraz leczenie farmakologiczne.
Higiena snu
Zachowanie odpowiedniej higieny snu jest podstawą działań, mających na celu poprawę jakości snu, zarówno u osób cierpiących na bezsenność, jak i u każdej osoby dbającej o zdrowy tryb życia, którego nieodłączną częścią składową jest zdrowy sen.
Zachowanie higieny snu wymaga podjęcia kilku stosunkowo prostych działań:
- Należy stosować zdrową dietę, zgodnie z zasadami diety śródziemnomorskiej, unikać alkoholu, kofeiny i nikotyny oraz innych substancji stymulujących, a także przyjmowania nadmiernej ilości płynów oraz wysiłku fizycznego przed snem.
- Bardzo istotne jest ustalenie stałego schematu snu, to znaczy kładzenie się do łóżka oraz wstawanie o tej samej porze każdego dnia, a także powstrzymanie się od pracowania czy jedzenia w łóżku.
- Pomocna może okazać się próba wyciszenia się na godzinę lub dwie przed planowanym snem, rezygnacja z korzystania w tym czasie z urządzeń elektronicznych, wyciszanie powiadomień, unikanie mocnego światła i głośnych dźwięków.
- Warto w miarę możliwości unikać drzemek w ciągu dnia.
Niefarmakologiczne i farmakologiczne metody leczenia bezsenności
Terapia poznawczo-behawioralna jest podstawą niefarmakologicznego leczenia przewlekłej bezsenności. Jej nadrzędnym celem jest nauka rozpoznawania, kontroli oraz eliminacji myśli, działań i przyzwyczajeń, które przyczyniają się do problemów ze snem. Jest ona zalecana jako pierwsza linia leczenia dla osób cierpiących na bezsenność, ponieważ wykazano, że jej skuteczność może dorównywać a nawet przewyższać efekty stosowania leków nasennych, bez narażenia na ich działania niepożądane.
W leczeniu farmakologicznym bezsenności stosuje się różne grupy leków o działaniu nasennym, a także niektóre leki przeciwlękowe czy przeciwdepresyjne, wykazujące podobne działanie. Powinny być one zawsze stosowane pod nadzorem lekarza oraz zgodnie z jego zaleceniami, ponieważ część z nich mieć potencjał uzależniający, przez co powinny być stosowane wyłącznie krótkoterminowo.
Wiele osób zmagających się z problemami z zasypianiem sięga po suplementy diety bądź leki bez recepty zawierające melatoninę, czyli substancję naturalnie pordukowaną w przysadce mózgowej, odpowiedzialną za regulację rytmu dobowego. Melatonina może okazać się pomocna w przypadku osób, u których doszło do zaburzeń snu związanych ze zmianą strefy czasowej, określanych mianem jet lag, a także osób pracujących w systemie zmianowym. Jej skuteczność w przypadku innych postaci bezsenności jest jednak bardzo ograniczona.
Poradnia leczenia zaburzeń snu - Kraków
Zaburzenia oddychania związane ze snem, takie jak obturacyjny bezdech senny, są częstą przyczyną bezsenności i pogorszenia jakości snu. Ich leczeniem i diagnozowaniem zajmuje się poradnia leczenia zaburzeń snu Centrum Medycznego iMed24 w Krakowie.
Poradnia prowadzi diagnostykę obturacyjnych zaburzeń snu w warunkach domowych, z wykorzystaniem nowoczesnego aparatu Comarch Sleep Poligraph, przystosowanego do ambulatoryjnego monitorowania w trakcie snu parametrów dotyczących oddychania, akcji serca oraz wysycenia krwi tlenem. Zastosowanie aparatu pozwala na uniknięcie konieczności pobytu w szpitalu, dając pacjentowi komfort diagnostyki w zaciszu własnego domu.
Poradnia prowadzi również długoterminowe leczenie bezdechu sennego z zastosowaniem ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (CPAP). Umożliwia ono prawidłowe funkcjonowanie pacjentów z obturacyjnym bezdechem sennym, znacząco redukując zagrożenie długotrwałymi powikłaniami choroby.