Zatoki przynosowe – co to?
Zatoki przynosowe to przestrzenie w kościach czaszki wypełnione powietrzem, znajdujące się w bliskiej okolicy nosa. Spełniają one wiele ważnych funkcji takich jak: zmniejszenie ciężaru czaszki (co zdecydowanie zmniejsza obciążenie kręgosłupa), ogrzewanie i nawilżanie powietrza (dlatego tak ważne jest oddychanie przez nos) oraz wpływanie na to jak odbieramy zapachy i jak brzmi nasz głos.
Co wywołuje zapalenie zatok przynosowych?
Wszystkie zatoki przynosowe od wewnątrz pokryte są błoną śluzową (zbudowaną z warstw komórek nabłonka pokrytego rzęskami oraz z gruczołów śluzowych), która umożliwia im pełnienie ich funkcji oraz chroni głębiej położone struktury. Produkowany w zatokach śluz wyłapuje zanieczyszczenia powietrza, a dzięki ruchom rzęsek błony śluzowej jest wraz z nimi stopniowo usuwany do jamy nosowej. W normalnej sytuacji w zatokach nie powinny się znajdować ani bakterie ani wirusy. Jednak kiedy jakiś patogen (mały ogranizm zdolny do zarażania i wywoływania choroby potocznie zwany „zarazkiem”) do nich się dostanie i pokona miejscowe zabezpieczenia układu odpornościowego może wywołać stan zapalny. Obrzęk błony śluzowej i zwiększona produkcja śluzu towarzyszące stanowi zapalnemu może spowodować zatkanie wąskich ujść zatok, którymi wydzielina powinna wydostawać się do jamy nosowej. W takiej sytuacji odchodzi do zalegania śluzu w zatokach i rozwoju typowych objawów zapalenia zatok przynosowych jak bóle głowy i katar.
Istnieją czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zapalenia zatok. Są to między innymi:
- skrzywienie przegrody nosowej,
- palenie papierosów (toksyny zawarte w dymie papierosowym uszkadzają rzęski nabłonka),
- oddychanie suchym, zanieczyszczonym powietrzem.
Rodzaje zapalenia zatok przynosowych
W praktyce klinicznej najważniejszy podział zapalenia zatok jest zależny od czasu trwania choroby. Tak oto wyróżniamy zapalenie ostre, nawracające i przewlekłe.
Istnieje również podział na wirusowe i bakteryjne zapalenie zatok przynosowych. Przy czym większość bakteryjnych zapaleń powstaje w wyniku zakażenia błony śluzowej już zaatakowanej przez wirusy.
Ostre zapalenie zatok przynosowych
w typie ostrym zapalenia objawy pojawiają się nagle i trwaja nie dłużej niż 4 tygodnie. Typowe dla ostrego zapalenia zatok są:
- gorączka i ogólne osłabienie pojawiajace się na początku choroby i ustępujace po 1-2 dniach (temperatura ciała zwykle nie przekracza 38.5°C),
- ból twarzy i głowy nasilajacy sie przy pochylaniu (ból występuje w różnich miejsach zależnie od tego, w których zatokach toczy się zapalenie) ,
- katar, często ropny,
- uczucie zatkanego nosa,
- osłabienie węchu,
- spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, często powodujące kaszel
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych
Jest chorobą zatok trwajacą dłużej niż 12 tygodni. Zwykle jest spowodowana nieodpowiednim leczeniem ostrego zapalenia zatok. Objawy przewlekłego zapalenia są podobne do tych, występujących w ostrym zapaleniu, są jednak mniej nasilone. Zwykle też, nie występuje gorączka. Przewlekłe zapalenie zatok może prowadzić do powstania polipów (guzków powstałych z przerośniętego nabłonka błony śluzowej), co może znacznie ograniczać drożność nosa.
Nawracające zapalenie zatok przynosowych
O tym stanie mówimy kiedy w ciągu roku wystąpią conajmniej 4 epizody ostrego zapalenia zatok, trwające zwykle koło tygodnia i nie przechodzące w stan przewlekły (pomiędzy zachorowaniami pacjent nie ma objawów choroby).
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Choroby zatok mogą prowadzić do wystąpienia poważnych powikłań (jak powstanie ropni oczodołu czy nawet zaplenie opon mózgowo-rdzeniowych), dlatego nie należy ich lekceważyć. W przypadku wystąpienia objawów zapalenia zatok należy udać się do lekarza celem doboru odpowiedniego leczenia. Lekarzami zajmującymi się rozpoznawaniem i leczeniem chorób zatok przynosowych są otolaryngolodzy.
Podstawą rozpoznania jest dokładnie zebrany wywiad i badanie lekarskie. Ze względu na charakterystyczne objawy choroby wykonywanie badań dodatkowych często nie jest konieczne.
W przypadku przewlekłego zapalenia bardzo pomocne w ocenie stanu zatok i ewentualnej obecnośi polipów są badania obrazowe zatok. Takie badania można wykonać w Centrum Medycznym iMed24.
Czy antybiotyk zawsze jest potrzebny?
Decyzję o tym jakie leki należy zastosować w danym przypadku lekarz podejmuje zależnie od nasilenia objawów u pacjenta.
Stosowanie antybiotyków w każdym przypadku ostrego zapalenia zatok nie jest wskazane bo większość z nich, we wczesnym etapie, ma charakter wirusowy (antybiotyki są lekami przecibakteryjnymi, nie działającymi na wirusy). Antybiotykoterapię stosuje się w sytuacjach gdy wstępne leczenie nie przynosi skutku a występuje duże prawdopodobnieństwo, że przyczyną choroby jest infekcja bakteryjna.
Podstawowymi lekami są glikokortykosterydy stosowane w aerozolu do nosa. Zmniejszą one stan zapalny, który jest przyczyną objawów.
W przypadkach kiedy przewlekłe zapalenie zatok powoduje trwały przerost błony śluzowej zatok i powstanie polipów konieczne może być leczenie operacyjne. Jest ono przeprowadzane metodą endoskopową – giętki przewód wprowadzany jest przez nos do zatok przynosowych i za jego pomocą usunięte zostają nieprawidłowe tkanki.