Reumatologia to dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką i leczeniem chorób układu mięśniowo-szkieletowego oraz układowych chorób autoimmunologicznych, powszechnie nazywanych chorobami reumatycznymi.
Choroby autoimmunologiczne występują, gdy układ odpornościowy atakuje zdrowe tkanki organizmu, prowadząc do ich uszkodzenia i rozwoju stanu zapalnego. Reakcja ta może być skierowana przeciwko określonym antygenom, czyli elementom komórek i tkanek, rozpoznawanym przez komórki układu odpornościowego. W przypadku chorób układowych tkanki łącznej, których leczeniem zajmują się reumatolodzy, nieprawidłowa reakcja układu odpornościwego dotyczy najczęściej stawów, a także ścięgien, mięśni, więzadeł oraz kości. Choroby te mogą również wpływać na oczy, skórę, układ nerwowy i narządy wewnętrzne.
Poradnia reumatologiczna Centrum Medycznego iMed24 prowadzi diagnostykę i leczenie w zakresie reumatologii dziecięcej.
Kiedy należy udać się do reumatologa?
Do reumatologa warto zgłosić się w przypadku występowania objawów mogących sugerować chorobę reumatyczną, zwłaszcza w przypadku historii występowania chorób reumatycznych lub autoimmunologicznych w rodzinie lub jeżeli współistnieją inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, na przykład zapalenie tarczycy, łuszczyca itp.
Objawy chorób reumatycznych obejmują:
- zmiany skórne,
- suchość spojówek,
- suchość w ustach,
- przewlekłe zmęczenie,
- wypadanie włosów,
- osłabienie mięśni,
- sztywność stawów,
- obrzęk i zaczerwienienie stawów,
- podskórne zgrubienia i guzki,
- przewlekłe bóle mięśni i stawów,
- objaw Raynauda - zblednięcie i sinienie palców w reakcji na niską temperaturę,
- siność siatkowata - czerwono-niebieskie plamy na skórze, przypominające siatkę.
Ważne jest, aby nie zwlekać z poszukiwaniem pomocy. Niektóre choroby reumatyczne mogą powodować trwałe uszkodzenie stawów, a także innych narządów. Leczenie wdrożone na początkowym etapie choroby pozwala zmniejszyć ryzyko nieodwracalnych zmian.
Reumatoidalne zapalenie stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to najczęstsza przyczyna autoimmunologicznego zapalenia stawów. W RZS układ odpornościowy organizmu zaczyna atakować własne tkanki, w szczególności chrząstkę stawową i inne struktury położone wewnątrz stawów, powodując ich przewlekły stan zapalny.
RZS może objawiać się bólem, obrzękiem i poranną sztywnością stawów. Początkowo dochodzi do symetrycznego zajęcia małych stawów rąk, nadgarstka oraz stóp, a w późniejszym okresie choroba może objąć większe stawy, na przykład stawy kolanowe, łokciowe czy biodrowe. W najcięższych przypadkach proces zapalny obejmuje również inne narządy, takie jak serce, płuca, nerki, a także oczy.
Około 75% pacjentów cierpiących na RZS to kobiety. Objawy zwykle pojawiają się między 30. a 50. rokiem życia, ale mogą wystąpić u osób w każdym wieku. RZS jest chorobą przewlekłą, jednak istnieje wiele sposobów leczenia umożliwiających zahamowanie progresji choroby i kontrolę objawów, w tym nowoczesne leczenie biologiczne.
Toczeń rumieniowaty układowy
Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) jest układową chorobą autoimmunologiczną, która powoduje ogólnoustrojowy stan zapalny, obejmujący wiele tkanek i narządów. Przyczyna choroby nie jest znana. Przypuszcza się, że do jej rozwoju dochodzi u osób predysponowanych genetycznie, pod wpływem czynników środowiskowych, takich jak promieniowanie UV, zakażenie wirusem Epstein-Barr, a także czynników hormonalnych (estrogeny), ponieważ choroba najczęściej rozwija się u kobiet między 15. a 44. rokiem życia. W przebiegu tocznia dochodzi do powstawania przeciwciał przeciwko elementom jądra komórkowego (ANA), w szczególności przeciw dwuniciowemu DNA (anty-dsDNA).
Toczeń może objawiać się poprzez niespecyficzne objawy ogólne, takie jak gorączka, zmęczenie, utrata masy ciała. Charakterystyczne są zmiany skórne, pojawiające się po ekspozycji na światło słoneczne, w szczególności rumień na twarzy w kształcie motyla. Występują również owrzodzenia na błonie śluzowej jamy ustnej oraz wypadanie włosów. W przebiegu tocznia może dochodzić do zajęcia przez stan zapalny wielu tkanek i narządów, co prowadzi do zapalenia stawów, zapalenia opłucnej i włóknienia płuc, zapalenia serca, uszkodzenia nerek, a także objawów ze strony przewodu pokarmowego i układu nerwowego.
Celem leczenia jest stłumienie nieprawidłowej aktywności układu odpornościowego i wywołanie remisji objawów oraz zapobieganie trwałemu uszkodzeniu narządów. Stosuje się w tym celu leki immunosupresyjne, przeciwzapalne, a także leki biologiczne.
Dna moczanowa
Dna moczanowa to choroba stawów spowodowana gromadzeniem się kryształów kwasu moczowego w płynie stawowym.
Kwas moczowy jest substancją naturalnie występującą we krwi. Powstaje on jako produkt końcowy metabolizmu puryn, czyli organicznych związków chemicznych, którym źródłem są między innymi niektóre produkty spożywcze. Jest on wydalany przez nerki wraz z moczem. Jeśli poziom kwasu moczowego stanie się zbyt wysoki na skutek spożywania dużej ilości produktów bogatych w puryny lub zaburzenia filtracji nerkowej, kryształy moczanowe mogą tworzyć się i osadzać w stawie, powodując ból, obrzęk i zaczerwienienie.
Dna często objawia się jako nagły, silny ból i obrzęk jednego stawu, najczęściej w obrębie dużego palca u nogi (podagra) lub innych stawów stóp czy stawu skokowego. Po napadzie dny zwykle następuje okres bezobjawowy.
Dna moczanowa dotyka mężczyzn częściej niż kobiety. Pokarmy bogate w puryny (mięso, podroby, owoce morza) i fruktozę (owoce, soki, słodzone napoje), duże spożycie alkoholu i leki, przede wszystkim leki moczopędne, mogą zwiększać ryzyko dny moczanowej. Modyfikacja diety i stylu życia może pomóc w kontrolowaniu dny i zapobieganiu jej napadom.
Osteoporoza
Osteoporoza jest częstą chorobą, która dotyka około 2 milionów Polek i Polaków. Wynika ona ze zmniejszenia masy kostnej i zmian w strukturze kości, co znacząco zwiększa ryzyko złamań.
Osteoporoza występuje częściej u kobiet po menopauzie. Czynnikami ryzyka rozwoju osteoporozy są: zaawansowany wiek, niska masa ciała (BMI<18), palenie tytoniu, a także nadużywanie alkoholu, siedzący tryb życia i niski poziom witaminy D oraz niedobór wapnia w diecie. Osteoporoza może być także skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, w szczególności glikokortykosteroidów, a także występować w przebiegu innych chorób, na przykład nadczynności tarczycy, przewlekłej choroby nerek czy celiakii.
Osteoporoza nie daje zauważalnych objawów. W wielu przypadkach pierwsze podejrzenie osteoporozy pojawia się po przebytym złamaniu, w wyniku drobnego urazu, takiego jak upadek z własnej wysokości. Złamania osteoporotyczne dotyczą najczęściej kręgosłupa, szyjki kości udowej i nadgarstka. W niektórych przypadkach złamania mogą prowadzić do przewlekłego bólu, niepełnosprawności, a nawet śmierci.
Badaniem wykorzystywanym do diagnozowania osteoporozy oraz oceny ryzyka złamań jest densytometria, czyli badanie gęstości mineralnej kości.
Osoby cierpiące na osteoporozę powinny dbać o odpowiednią podaż wapnia w diecie i oraz suplementację witaminy D. Również regularna aktywność fizyczna, w szczególności trening oporowy, wspiera utrzymanie zdrowej masy kostnej. Możliwe jest również stosowanie leków zwiększających mineralizację kości i zapobiegających utracie masy kostnej.
Zespół antyfosfolipidowy
Zespół antyfosfolipidowy (APS) to choroba autoimmunologiczna związana ze zwiększonym narażeniem na tworzenie się zakrzepów w żyłach i tętnicach. Zakrzepy mogą przyczyniać się do poronień i powikłań w trakcie ciąży, a także zawałów serca, udarów mózgu i zatorowości płucnej. W ciężkich przypadkach może dojść do rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego i uszkodzenia wielu narządów.
Zespół antyfosfolipidowy może pozostać niewykryty do momentu wystąpienia nieoczekiwanych problemów związanych z zakrzepami krwi, takich jak powtarzające się poronienia lub zawał serca w młodym wieku.
Przesiewowa diagnostyka zespołu antyfosfolipidowego polega na ocenie występowania trzech grup przeciwciał antyfosfolipidowych we krwi, z których co najmniej jedno musi dać wynik pozytywny i zostać potwierdzone dwukrotnie w odstępie co najmniej trzech miesięcy. Do rozpoznania zespołu antyfosfolipidowego konieczne jest również spełnienie jednego z tak zwanych kryteriów klinicznych (epizod zakrzepicy lub powikłania położnicze). U niektórych osób, u których stwierdzono autoprzeciwciała nigdy nie wystąpią powikłania związane z zakrzepami.
W leczeniu zespołu antyfosfolipidowego stosuje się leki zmniejszające krzepliwość krwi.
Jakie badania można wykonać w Poradni Reumatologicznej iMed24 w Krakowie?
Wizyty w poradni reumatologicznej obejmują dokładny wywiad dotyczący objawów i historii chorób dotychczas przebytych, a także występujących u najbliższych członków rodzinny, oraz stylu życia. Lekarz przeprowadza również dokładne badanie fizykalne.
Do postawienia diagnozy, a także oceny stopnia zaawansowania oraz aktywności procesu chorobowego może być wymagane wykonanie badań dodatkowych, takich jak:
- badania laboratoryjne krwi w celu oceny występowania autoprzeciwciał, a także czynności narządów takich jak wątroba lub nerki,
- badanie gęstości kości (densytometria DEXA),
- RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny lub USG, w celu oceny stawów, a także innych narządów wewnętrznych,
- badania serca, takie jak elektrokardiogram (EKG) czy echokardiografia (USG serca),
- endoskopia przewodu pokarmowego.