Glistnica - choroba brudnych rąk
Glistnica to choroba pasożytnicza (parazytoza) wywoływana przez glistę ludzką (Ascaris lumbricoides) lub w rzadkich przypadkach glistę świńską (Ascaris suum). Glisty należą do nicieni, jednego z typów bezkręgowców, do których zaliczają się również owsik ludzki i włosień kręty. Są one zdecydowanie największym przedstawicielem tej grupy, dorosła postać pasożyta może mierzyć nawet do 40 cm.
Glista ludzka występuje na całym świecie, przede wszystkim w krajach tropikalnych, o niskim poziomie socjoekonomicznym i sanitarnym, i jest najczęstszym pasożytem układu pokarmowego. Szacuje się, że glistą ludzką może być zarażonych nawet 1,4 miliarda ludzi.
W Polsce zarażenie glistą ludzką zdarza się stosunkowo rzadko (zarażonych jest około 0,8% populacji), najczęściej na terenach wiejskich. Dzieci, ze względu na częsty kontakt z glebą oraz mniejszą uwagę przywiązywaną do higieny rąk stanowią grupę bardziej narażoną na zachorowanie.
Jak dochodzi do zarażenia glistą ludzką?
Do zarażenia glistą ludzką dochodzi zazwyczaj na skutek spożycia produktów rolnych i żywności zanieczyszczonych ziemią zawierającą jaja pasożyta, w szczególności niedomytych owoców i warzyw. W przypadku dzieci należy również pamiętać o tak zwanej geofagii, czyli skłonności do spożywania ziemi lub piasku.
Z połkniętego jaja w jelicie cienkim uwalnia się larwa, która przechodzi przez ścianę przewodu pokarmowego i wnika do naczyń krwionośnych, za pośrednictwem których trafia do wątroby. Następnie larwy migrują do serca, przez które przedostają się do płuc. Tam przechodzą linienie, czyli etap dojrzewania. Następnie drogą przez oskrzela, tchawicę i krtań glisty dostają się do gardła. Są one powtórnie połykane przez żywiciela i ponownie trafiają do jelita cienkiego, w którym ostatecznie przechodzą w postać dojrzałą. Dojrzałe samice glisty ludzkiej po 2-3 miesiącach od zarażenia zaczynają składać jaja, które są następnie wydalane wraz z kałem.
Początkowo wydalone jaja nie są inwazyjne, to znaczy nie mogą spowodować zarażenia glistą. Muszą one najpierw przejść przez proces dojrzewania, który zachodzi jedynie w odpowiednim środowisku i warunkach. W wilgotnej glebie i temperaturze 25°C trwa on około trzech tygodni. Z tego względu zarażenie glistą ludzką przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub korzystanie ze wspólnej toalety jest niemożliwe.
Objawy glistnicy
Objawy glistnicy mogą zmieniać się w czasie, ze względu na „wędrówkę” pasożyta w organizmie, a także intensywności inwazji, to znaczy liczby osobników glisty obecnych w ciele.
W pierwszej kolejności pojawiają się objawy związane z funkcjonowaniem układu oddechowego, takie jak kaszel, duszność, ból gardła, którym może towarzyszyć gorączka i uczucie rozbicia. Objawy nasilają się w nocy, często powodując problemy ze snem.
Zajęcie przewodu pokarmowego przez pasożyta może powodować wiele niespecyficznych objawów, takich jak: ból brzucha i uczucie dyskomfortu, nudności, wymioty, utrata apetytu, biegunka lub zaparcia. Glistnica może być przyczyną zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, co prowadzi do niedożywienia i utraty masy ciała, a u dzieci do zahamowania wzrostu.
Alergizacja w kontakcie z pasożytem jest przyczyną swędzących wysypek, obecnych czasem u chorych na glistnicę.
W szczególnych przypadkach liczne pasożyty mogą zablokować światło przewodu pokarmowego, prowadząc do niedrożności.
Ruchliwe glisty mogą również przedostawać się do przewodów żółciowych i trzustkowych, wywołując żółtaczkę i ostre zapalenie trzustki.
Należy również pamiętać, że glisty ludzkie pasożytując w organizmie wydzielają substancje toksyczne, mogące powodować objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy, drgawki i zmiana nastroju.
Glistnica - diagnostyka i leczenie
Podstawową metodą w diagnostyce glistnicy jest wykrycie jaj pasożyta w kale w badaniu mikroskopowym. Badanie to należy wykonać przynajmniej trzykrotnie, w odstępach 2-3 dni. Diagnozę można postawić również, jeśli w stolcu lub wymiocinach odnaleziono dorosłe osobniki glisty ludzkiej.
Badania przeciwciał nie mają zastosowania w przypadku podejrzenia zarażenia glistą ludzką, ze względu na duży odsetek wyników fałszywie dodatnich.
We wczesnej fazie choroby mogą wystąpić odchylenia w morfologii krwi, przede wszystkim podwyższona liczba eozynofilów.
W badaniu RTG klatki piersiowej można stwierdzić wędrujące zacienienia, odpowiadające naciekom zapalnym, wywołanym przez wędrówkę larw pasożyta.
Leczenie farmakologiczne stosuje się u osób z potwierdzonym laboratoryjnie rozpoznaniem choroby. Ma ono bardzo wysoką skuteczność, sięgającą niemal 100%. Stosuje się preparaty zawierające albendazol, mebendazol lub pyrantel. Po leczeniu następuje wydalenie dorosłych postaci pasożyta wraz z kałem. Faza płucna choroby i objawy z nią związane mogą wymagać dodatkowego zastosowania leków rozszerzających oskrzela oraz doustnych glikokortykosteroidów.
Nie ma potrzeby profilaktycznego stosowania leków przeciwpasożytniczych u domowników chorego.
Glistnica w większości wypadków nie jest chorobą groźną dla dzieci, a w Polsce występuje raczej rzadko. Mimo to należy zawsze dbać o odpowiednią higienę rąk przed kontaktem z pożywieniem oraz dokładnie mycie produktów spożywczych.
Poradnia pediatryczna iMed24
W Centrum Medycznym iMed24 w Krakowie opiekę nad najmłodszymi pacjentami sprawuje poradnia pediatryczna. Nasi Pacjenci mogą liczyć na kompleksową opiekę medyczną, dzięki dostępowi do licznych poradni specjalistycznych, a także nowoczesnych pracowni diagnostycznych, w tym Centrum Diagnostyki Obrazowej.