Zespół ręka-stopa, znany także jako syndrom ręka-stopa lub zespół dłoniowo-podeszwowy (ang. Hand-Foot Syndrome, HFS), jest częstym powikłaniem stosowania leków w leczeniu przeciwnowotworowym. Wystąpienie zespołu ręka-stopa wiąże się z charakterystycznymi zmianami skórnymi na dłoniach i stopach, które mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie pacjenta. Nieleczony syndrom może prowadzić do poważniejszych powikłań skórnych, wpływając na przebieg terapii i jakość życia chorego. Niepożądana reakcja skóry może obejmować zgrubienie skóry, zaburzenia czucia oraz bolesne złuszczanie naskórka.
Przyczyny i powikłania zespołu ręka-stopa
Zespół ręka-stopa (HFS) najczęściej pojawia się podczas chemioterapii lub leczenia lekami ukierunkowanymi molekularnie. Substancje te mogą gromadzić się w drobnych naczyniach skóry dłoni i stóp, wywołując miejscowe stany zapalne. W efekcie dochodzi do niepożądanych reakcji skórnych, takich jak bolesne złuszczanie naskórka, zgrubienia i nadwrażliwość na dotyk. Powikłanie to wymaga stałego monitorowania, aby ograniczyć ryzyko nasilenia objawów i uniknąć przerwania terapii onkologicznej.
Wczesne i widoczne objawy zespołu dłoniowo-podeszwowego
Wczesne objawy zespołu ręka-stopa pojawiają się zazwyczaj po 7–10 dniach od rozpoczęcia leczenia przeciwnowotworowego. Należą do nich:
- mrowienie i uczucie pieczenia,
- suchość skóry,
- zaczerwienienie i świąd,
- zaburzenia czucia,
- zwiększona wrażliwość na dotyk.
W przypadku nasilenia objawów zespołu mogą wystąpić:- bolesne obrzęki,
- powstawanie pęcherzy,
- złuszczanie naskórka,
- zgrubienie skóry,
- owrzodzenia,
- trudności w chodzeniu oraz utrzymaniu przedmiotów,
- lub inne niepożądane objawy zespołu.
Zmiany skórne towarzyszące leczeniu onkologicznemu mogą wymagać modyfikacji dawki leku lub czasowego przerwania terapii. Ważne jest, aby zgłaszać każdy przypadek zespołu ręka-stopa lekarzowi prowadzącemu w celu odpowiedniego leczenia zmian skórnych.
Leczenie zespołu ręka-stopa
Leczenie zespołu ręka-stopa zależy od stopnia nasilenia objawów. Może obejmować:
- stosowanie specjalistycznych kremów i maści łagodzących,
- miejscowe leczenie zmian skórnych z wykorzystaniem preparatów leczniczych,
- chłodzenie dłoni i stóp w celu zmniejszenia bólu i obrzęków,
- dostosowanie dawkowania leków przeciwnowotworowych.
W przypadkach o dużym nasileniu konieczne może być czasowe przerwanie leczenia lub zmiana schematu terapii. Wczesne wdrożenie terapii wspomagającej znacząco zmniejsza ryzyko trwałych uszkodzeń skóry i poprawia komfort pacjenta.
Zapobieganie zespołowi ręka-stopa
Profilaktyka zespołu ręka-stopa odgrywa kluczową rolę w zmniejszaniu ryzyka jego wystąpienia. Zalecane działania to:
- codzienna pielęgnacja skóry z użyciem łagodnych kosmetyków bez alkoholu i perfum,
- stosowanie kremów ochronnych od pierwszego dnia terapii,
- unikanie gorącej wody i nadmiernej ekspozycji na słońce,
- noszenie wygodnego, przewiewnego obuwia oraz miękkich skarpet,
- ograniczenie obciążania dłoni i stóp (np. podczas noszenia ciężkich przedmiotów czy długiego chodzenia).
Dzięki tym profilaktycznym zabiegom możliwe jest zmniejszenie ryzyka niepożądanej reakcji skóry oraz utrzymanie ciągłości leczenia onkologicznego bez konieczności przerywania terapii.
Jak może Ci pomóc specjalista pielęgniarstwa onkologicznego - podolog w naszym Centrum Medycznym iMed24 w Krakowie?
Specjalista pielęgniarstwa onkologicznego - podolog w iMed24 specjalizuje się w diagnostyce i leczeniu zmian skórnych oraz problemów związanych z zespołem ręka-stopa. W ramach wizyty:
- przeprowadza ocenę stanu skóry dłoni i stóp,
- dobiera odpowiednie preparaty lecznicze i ochronne,
- wykonuje zabiegi zmniejszające dolegliwości bólowe i przyspieszające regenerację naskórka,
- udziela wskazówek dotyczących codziennej pielęgnacji skóry w trakcie leczenia przeciwnowotworowego.
Profesjonalne wsparcie podologa pomaga ograniczyć nasilenie objawów zespołu, zmniejszyć ryzyko powikłań i poprawić komfort pacjenta w trakcie terapii onkologicznej. Specjalista monitoruje przebieg zespołu ręka-stopa i może szybko reagować na zaostrzenia objawów skórnych, co przyspiesza powrót pacjenta do zdrowia.
Podsumowanie
Zespół ręka-stopa (HFS) jest powikłaniem stosowania leków w terapii przeciwnowotworowej, które może powodować niepożądane objawy i poważne zmiany skórne. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia pielęgnacja pozwalają na skuteczniejsze leczenie zmian skórnych i poprawę jakości życia pacjentów. Profilaktyka zespołu ręka-stopa i konsultacje z lekarzem lub specjalistą pielęgniarstwa onkologicznego - podologiem odgrywają kluczową rolę w ograniczaniu nasilenia objawów oraz utrzymaniu ciągłości leczenia onkologicznego. Regularne wizyty kontrolne wspierają bezpieczne przejście przez terapię nowotworową, minimalizując skutki uboczne i powikłania skórne.