Czym jest udar mózgu?
Zgodnie z definicją udar mózgu to nagłe wystąpienie zaburzeń czynności mózgu, spowodowane przyczyną naczyniową. Oznacza to, że na skutek nieprawidłowości w mózgowym krążeniu krwi dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgowej.
Istnieją dwa główne typy udaru mózgu: udar niedokrwienny i udar krwotoczny.
Udar niedokrwienny
Udar niedokrwienny ma miejsce, jeśli przepływ krwi przez światło jednego lub kilku naczyń krwionośnych doprowadzających krew do mózgu zostanie przerwany lub ograniczony, co uniemożliwia zaopatrzenie tkanki mózgowej w tlen i składniki odżywcze. Już po kilku minutach dochodzi do obumierania komórek nerwowych.
Przyczyną blokady mogą być na przykład zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych lub tętnicach mózgowych, a także zatory pochodzenia sercowego (powstające między innymi u osób chorych na migotanie przedsionków). Udar niedokrwienny stanowi 80-85% wszystkich udarów.
Przemijające niedokrwienie mózgu (TIA), to stan który bywa potocznie określany “mini udarem”. Może się ono objawiać dokładnie w ten sam sposób co udar mózgu. Objawy rozwijają się szybko (w ciągu kilku minut) i samoistnie ustępują (zwykle w mniej niż godzinę), nie pozostawiając po sobie trwałych zmian w mózgu. Mimo to TIA, podobnie jak udar mózgu, musi zostać potraktowane jako stan zagrożenia życia. Wymaga on pilnej hospitalizacji i pogłębionej diagnostyki, w celu ustalenia przyczyny ataku niedokrwienia (na przykład migotania przedsionków czy miażdżycy tętnic szyjnych). Jest to niezwykle ważne, ponieważ u około 10% pacjentów, którzy przeszli TIA, w ciągu trzech miesięcy dochodzi do udaru mózgu, jeśli nie zostaną podjęte właściwe kroki.
Udar krwotoczny
Udar krwotoczny, nazywany często wylewem, odpowiada za około 15% udarów. Powstaje on na skutek uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego, powodującego krwotok śródmózgowy. Jednym z najważniejszych czynników ryzyka udaru krwotocznego jest wysokie ciśnienie tętnicze. U osób młodych udar krwotoczny może być następstwem wrodzonych malformacji naczyniowych (wady w budowie naczyń krwionośnych) lub pęknięcia tętniaka mózgu.
Objawy udaru
Udar mózgu jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Czas na wdrożenie skutecznego leczenia od momentu wystąpienia pierwszych objawów jest ograniczony, dlatego kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie symptomów udaru.
Objawy udaru są zależne od tego w jakim obszarze mózgu doszło do uszkodzenia, dlatego choroba ta może manifestować się w bardzo zróżnicowany sposób, od trudności z mową, przez nagłe zaniewidzenie, niedowład kończyn.
Popularnym schematem mogącym ułatwić zapamiętanie podstawowych objawów udaru jest BE FAST (bądź szybki). Każda z liter akronimu odnosi się do określonego zaburzenia, które może świadczyć o udarze mózgu:
- B (balance), czyli równowaga, odnosi się do zaburzenia koordynacji ruchów i trudności z chodzeniem,
E (eyes), czyli oczy, ponieważ jednym z objawów udaru może być nagła utrata widzenia w jednym lub obojgu oczach, a także widzenie podwójne i zaburzenie ruchów gałek ocznych (zez), - F (face), czyli twarz, to objawy takie jak opadający kącik ust czy opadająca powieka, uwagę powinna zwrócić także każda asymetria w wyglądzie twarzy, która pojawiła się nagle,
- A (arms), czyli ramiona, nagłe osłabienie mięśni może uniemożliwić uniesienie ramienia czy wykonywanie innych ruchów,
- S (speech), czyli mowa, w wyniku udaru chory może mówić niewyraźnie, nie rozumieć mowy lub używać niezrozumiałych słów,
- T (time), czyli czas, oznacza dokładną godzinę zauważenia pierwszych objawów.
Leczenie udaru mózgu
Uszkodzenie tkanki mózgowej na skutek udaru jest nieodwracalne, dlatego kluczową rolę odgrywa szybkie włączenie leczenia, które pozwala ograniczyć następstwa choroby. Pacjent z udarem mózgu powinien jak najszybciej trafić do oddziału udarowego, gdzie otrzyma specjalistyczną opiekę lekarską i pielęgniarską.
Chory z podejrzeniem udaru mózgu po trafieniu do szpitala podlega pilnej ocenie neurologicznej i jest niezwłocznie transportowany do pracowni diagnostyki obrazowej, gdzie wykonywane jest badanie tomografii komputerowej, potwierdzające lub wykluczające udar mózgu i umożliwiające określenie jego typu. Na tej podstawie zapada decyzja o włączeniu odpowiedniego leczenia.
W przypadku udaru niedokrwiennego mózgu stosuje się dwie metody lecznicze: trombolizę i trombektomię wewnątrznaczyniową.
Tromboliza polega na dożylnym podaniu leków trombolitycznych (alteplazy), które rozpuszczają zakrzep, przywracając przepływ krwi. Leczenie to ma dwa istotne ograniczenia. Musi zostać rozpoczęte przed upłynięciem 4,5 godziny od wystąpienia objawów (jest to tak zwane “okno terapeutyczne”) oraz nie może być ono zastosowane u osób, u których istnieje duże ryzyko wystąpienia zagrażającego życiu krwawienia.
Drugą z metod jest trombektomia wewnątrznaczyniowa, wykonywana w wyspecjalizowanych ośrodkach. Polega ona na usunięciu skrzepliny z naczynia z pomocą specjalnych narzędzi, które lekarz wprowadza przez nakłucie tętnicy udowej. Zabieg powinien zostać rozpoczęty przed upływem 6 godzin od wystąpienia objawów udaru niedokrwiennego, chociaż w szczególnych przypadkach czas ten może wydłużyć się nawet do 24 godzin. Trombektomia może zostać wykonana u pacjentów z przeciwwskazaniami do trombolizy.
Leczenie udaru krwotocznego opiera się przede wszystkim na stabilizacji stanu pacjenta poprzez kontrolę ciśnienia tętniczego krwi, leczenie zaburzeń krzepnięcia, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i poziomu glikemii. Stosuje się również leczenie przeciwobrzękowe, którego celem jest zmniejszenie ucisku i uszkodzeń struktur mózgu.
Co powoduje udar mózgu i jak się przed nim uchronić?
Chociaż udar niedokrwienny i udar krwotoczny to w praktyce dwie odmienne choroby, łączą je wspólne czynniki ryzyka. Jak w przypadku wielu innych chorób, dzielą się one na czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne. Głównym niemodyfikowalnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu jest wiek.
Modyfikowalne czynniki ryzyka udaru, zarówno niedokrwiennego, jak i krwotocznego to nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu.
W przypadku udaru niedokrwiennego, do najważniejszych czynników ryzyka zaliczają się miażdżyca oraz wszystkie schorzenia przyczyniające się do jej rozwoju (cukrzyca, otyłość, hipercholesterolemia). Innym czynnikiem jest migotanie przedsionków, czyli arytmia, prowadząca do powstawania zakrzepów wewnątrz uszka lewego przedsionka serca, które mogą przedostawać się do krążenia i blokować tętnice mózgowe.
Kluczową rolę w zapobieganiu udarom mózgu odgrywa prowadzenie zdrowego trybu życia, utrzymanie prawidłowej masy ciała, niepalenie tytoniu, a także leczenie chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie i cukrzyca. Osoby z rozpoznanym migotaniem przedsionków, u których ryzyko powstawania zakrzepów oszacowano jako wysokie, muszą również na stałe przyjmować leki przeciwkrzepliwe.
Oferta Centrum Medycznego iMed24
W Centrum Medycznym iMed24 nasi Pacjenci mogą skorzystać z porady specjalistów z zakresu neurologii, kardiologii, hipertensjologii i lekarzy innych specjalności. Wykonujemy badania laboratoryjne (lipidogram, hemoglobina glikowana), badania obrazowe (USG Doppler tętnic szyjnych, angio-TK, angio-MR) oraz badania kardiologiczne (Holter EKG, w tym Holter telemedyczny oraz Długoterminowy monitoring EKG), umożliwiające zidentyfikowanie czynników ryzyka udaru mózgu, wdrożenie odpowiedniej profilaktyki, a także monitorowanie efektywności leczenia kardiologicznego.