Czym jest toczeń?
Toczeń rumieniowaty układowy (ang. systemic lupus erythematosus, SLE) to choroba układowa tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. W Polsce cierpi na nią ponad 20 tysięcy osób, a liczbę chorych na całym świece szacuje się na około 5 milionów. W jej przebiegu, w wyniku dysfunkcji układu immunologicznego, dochodzi do powstawania tak zwanych autoprzeciwciał. Są one skierowane przeciwko własnym komórkom, przez co wiele tkanek i narządów obejmuje stan zapalny. Jest to bezpośrednia przyczyna powikłań choroby, takich jak uszkodzenie nerek, płuc, serca i naczyń krwionośnych, stawów, a także układu nerwowego.
Toczeń rumieniowaty układowy to schorzenie o niejednokrotnie ciężkim, wyniszczającym przebiegu. Wiele osób zmaga się z chorobą w ciszy, codziennie stawiając czoła poważnym komplikacjom zdrowotnym. Mimo to świadomość i wiedza na jej temat są niewielkie. Aby zmienić ten stan rzeczy, 10 maja ustanowiony został Światowym Dniem Tocznia.
Objawy tocznia
Początek choroby nie wiąże się zwykle z występowaniem nasilonych objawów. Mogą wystąpić jedynie niespecyficzne dolegliwości, takie jak:
- osłabienie,
- utrata masy ciała,
- stany podgorączkowe lub gorączka.
W przebiegu choroby wyróżnia się okresy remisji, w których objawy ustępują lub mają jedynie łagodne nasilenie. Mogą one trwać nawet ponad rok. U chorych dochodzi jednak do okresowych zaostrzeń, podczas których występują objawy wynikające z zajęcia przez procesy zapalne jednego lub wielu układów organizmu.
Bardzo charakterystyczne są zmiany na skórze i w obrębie błon śluzowych, pojawiające się po ekspozycji na światło słoneczne, na przykład:
- rumień na twarzy w kształcie motyla,
- rumień na skórze odsłoniętych części ciała,
- pęcherze,
- pierścieniowate zmiany z centralnym przejaśnieniem (mogą być płaskie lub lekko uniesione ponad poziom zdrowej skóry),
- nadżerki i owrzodzenia w jamie ustnej.
Pozostałe dolegliwości wiążą się z zajęciem przez chorobę innych układów. Mogą to być na przykład:
- ból stawów (najczęściej stawów rąk i kolanowych),
- sztywność i obrzęk stawów,
- duszność i ból w klatce piersiowej,
- blednięcie palców pod wpływem zimna lub stresu (tak zwany objaw Raynauda),
- suchość oczu,
- ból głowy,
- zaburzenia funkcji poznawczych,
- depresja.
Co wpływa na przebieg choroby?
Nie udało się dotąd określić dokładnej przyczyny choroby, wiadomo jednak, że do jej rozwoju dochodzi u osób posiadających predyspozycje genetyczne. Sam fakt istnienia obciążenia ryzykiem zachorowania na toczeń nie zawsze oznacza, że choroba wystąpi. Przypuszcza się, że do jej uaktywnienia może dochodzić pod wpływem infekcji wirusowych lub bakteryjnych, przede wszystkim po przebyciu zakażenia wirusem Epsteina-Barr.
Jedna z hipotez mówi, że u osób cierpiących na toczeń zaburzony jest mechanizm usuwania komórek skóry, które uległy uszkodzeniu pod wpływem promieniowania UV i w ten sposób dochodzi do powstawania autoprzeciwciał. Z tego względu zaostrzenia choroby bardzo często obserwuje się latem, a pacjentom cierpiącym na toczeń zaleca się unikanie ekspozycji na słońce, stosowanie kremów z jak najwyższym stopniem ochrony oraz ich regularną reaplikację w ciągu dnia.
Ponieważ choroba ta w znacznie większym stopniu dotyka kobiet, uważa się, że na jej rozwój wpływa również poziom hormonów płciowych, między innymi estrogenów. Czynnikiem ryzyka zachorowania na toczeń jest również stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej, a także endometrioza.
Duże znaczenie ma również wpływ palenia tytoniu oraz ekspozycji na inne obecne w środowisku zanieczyszczenia.
Na co zwracać uwagę latem?
Lato to okres, w którym każdy powinien pamiętać o zachowaniu dodatkowych środków ostrożności, między innymi ze względu na istotnie zwiększone narażenie na promieniowanie UV. Jest ono odpowiedzialne za przyspieszenie procesów starzenia się skóry, uszkadza włókna kolagenowe i elastyczne, prowadząc do powstawania zmarszczek. Zbyt duża dawka promieniowania UV może stymulować procesy zapalne w obrębie komórek skóry, a także uszkadzać materiał genetyczny, zwiększając tym samym ryzyko rozwoju nowotworów, w tym najbardziej złośliwego czerniaka, a także raka kolczystokomórkowego i raka podstawnokomórkowego. Po każdym lecie warto udać się do dermatologa, w celu dermatoskopowej oceny znamion i nowych zmian skórnych.
Promieniowanie UV jest szkodliwe również dla narządu wzroku. Przedłużona ekspozycja może powodować uszkodzenia w obrębie oka, w tym zaćmę, czyli zmętnienie soczewki oka. Dlatego należy pamiętać o noszeniu okularów z odpowiednim filtrem. Uwaga! Przyciemniane szkła, bez właściwej ochrony przeciw promieniom UV mogą nasilać ich szkodliwe działanie, powodując rozszerzanie się źrenic i upośledzając naturalne mechanizmy ochronne.
W okresie letnim rośnie również liczba przypadków chorób wywołanych przez kleszcze, przede wszystkim boreliozy i kleszczowego zapalenia opon mózgowych. Dlatego podczas spędzania czasu w lesie warto pamiętać o stosowaniu repelentów, a także okrywaniu możliwie największej powierzchni ciała odzieżą. Po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć skórę, a w przypadku znalezienia kleszcza delikatnie go usunąć. Ponieważ do zakażenia bakterią wywołującą boreliozę dochodzi zwykle po 48 godzinach od ugryzienia, może to pozwolić na uniknięcie choroby. Po usunięciu kleszcza miejsce wkłucia należy obserwować do 30 dni. Jeśli wystąpi rumień, konieczna jest wizyta u lekarza.
Poradnie Centrum Medycznego iMed24
W Centrum Medycznym iMed24 w Krakowie diagnostyką i leczeniem chorób układowych zajmuje się Poradnia reumatologiczna. W ramach naszej oferty zapewniamy również dostęp do niezbędnych badań laboratoryjnych. Poradnia prowadzi leczenie zarówno dorosłych, jak i dzieci. Nasi specjaliści przykładają dużą uwagę do wnikliwej analizy potrzeb pacjenta, tak aby zaproponować możliwie najskuteczniejszą ścieżkę diagnostyki oraz leczenie pozwalające na najlepszą, osiągalną poprawę codziennego komfortu życia.
Ponieważ wystąpieniu tocznia towarzyszą nasilone objawy skórne, w diagnostyce i leczeniu uczestniczą również specjaliści z zakresu dermatologii. W Poradni dermatologicznej iMed24 oferujemy naszym pacjentom również badanie dermatoskopowe, pozwalające ocenić zmiany skórne pod kątem ryzyka rozwoju nowotworu i potrzebę ich chirurgicznego usunięcia.