Prawidłowa masa ciała zależy od wieku, wzrostu, typu budowy i innych czynników, a jej utrzymanie umożliwia właściwe funkcjonowanie wszystkich układów organizmu, co przekłada się na dobre samopoczucie i kondycję. Z tego powodu warto praktykować prozdrowotne nawyki sprzyjające utrzymaniu zdrowej wagi, takie jak aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, odpowiednia ilość snu oraz ograniczanie stresu.
Statystyki dotyczące masy ciała Polek
Według danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, w roku 2019 nadwagę odnotowano u 31% badanych kobiet, natomiast na otyłość cierpiało 18% Polek. Niedowaga występowała u 4% biorących udział w badaniu osób płci żeńskiej. Dane te dotyczą sytuacji sprzed pandemii wirusa SARS-Cov-2, można więc przypuszczać, że obecnie odsetek osób z nadwagą lub otyłością zwiększył się.
Jaka waga jest prawidłowa dla kobiety?
Nie istnieje jedna, uniwersalna odpowiedź na pytanie jaka jest prawidłowa waga dla płci żeńskiej. Każda kobieta jest inna, a jej ciało podlega stale następującym po sobie fazom cyklu miesięcznego, które mogą spowodować przejściowy wzrost masy ciała w fazie lutealnej (druga połowa cyklu) oraz tuż przed okresem, wynikający z zatrzymywania wody w organizmie. Poziom hormonów może ulegać wahaniom również pod wpływem stresu lub nieprzespanej nocy, co także wpłynie przejściowo na masę ciała. Należy mieć to na uwadze, zwłaszcza jeśli planujemy regularnie kontrolować swoją wagę, na przykład podczas diety redukcyjnej. Warto zrezygnować z codziennego ważenia się na rzecz pomiaru wykonywanego w stałych przedziałach czasowych (np. raz w tygodniu), najlepiej rano, przed pierwszym posiłkiem. Znaczenie ma również to, co jedliśmy poprzedniego dnia (produkty zawierające znaczne ilości soli będą dodatkowo wpływały na zatrzymywanie wody), dlatego ważenie się dzień po rodzinnej imprezie czy wyjściu ze znajomymi może nie do końca odzwierciedlać normalną masę ciała.
Dodatkowe czynniki, które mogą wpływać na masę ciała, to między innymi niektóre leki (glikokortykosteroidy, doustna antykoncepcja hormonalna, leki przeciwdepresyjne i stabilizujące nastrój, leki przeciwalergiczne) oraz jednostki chorobowe (niedoczynność tarczycy, cukrzyca, inuslinooporność, zespół polcystycznych jajników).
BMI i WHR - parametry do oceny masy ciała
Masę ciała łatwo ocenić za pomocą wskaźnika BMI (body mass index). Oblicza się go dzieląc masę ciała w kilogramach, przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Przyjmuje się, że wynik mieszczący się w zakresie od 18,5 do 25 oznacza prawidłową wagę, mniejszy niż 18,5 niedowagę, natomiast wyższy niż 25 wskazuje na nadwagę. BMI powyżej 30 świadczy o otyłości. Pomimo, że jest to narzędzie bardzo uproszczone, pozwala ono dość dobrze ocenić ryzyko wystąpienia chorób związanych z nieprawidłową masą ciała. Wskaźnika BMI nie powinno się stosować w stosunku do:
- dzieci (w tej grupie wykorzystuje się siatki centylowe),
- kobiet ciężarnych,
- osób wyczynowo uprawiających sport.
Parametrem łatwym do mierzenia w warunkach domowych jest również stosunek obwodu w pasie do obwodu bioder, czyli WHR (waist to hip ratio). Wykorzystuje się go do oceny typu otyłości. Do tego celu wystarczy centymetr krawiecki. Pomiar obwodu w pasie należy wykonywać około 2 cm nad pępkiem, przy wydechu, natomiast obwód bioder mierzy się ze złączonymi stopami, w najszerszej części pośladków. W przypadku kobiet, jeśli obwód talii jest równy lub przekracza 80 cm, a WHR jest większy lub równy 0,8, stwierdza się skłonność do otyłości typu brzusznego. Podobnie jak w przypadku BMI, wartości mają charakter uśredniony i nie biorą pod uwagę np. budowy szkieletu.
Choroby związane z nadmierną lub zbyt małą masą ciała
Nadmierna masa ciała, szczególnie jeśli przekracza próg ustanowiony dla otyłości, niesie za sobą zwiększone ryzyko wielu chorób. Należą do nich:
- cukrzyca typu II,
- nadciśnienie tętnicze,
- dyslipidemia,
- choroba niedokrwienna serca,
- udar niedokrwienny mózgu,
- kamica żółciowa,
- zapalenie kości i stawów,
- wiele typów nowotworów (między innymi rak piersi i rak jelita grubego).
Niska masa ciała może sprzyjać rozwojowi osteoporozy i częstym złamaniom. Jeśli jest ona wynikiem niedożywienia, może jej towarzyszyć anemia z niedoboru żelaza. Częstym problemem, z którym zmagają się kobiety dążące do jak najniższego poziomu tkanki tłuszczowej jest zaburzenie miesiączkowania, aż do całkowitego braku okresu włącznie.
Dlaczego warto zadbać o utrzymanie zdrowej wagi?
Chociaż osiągnięcie prawidłowej masy ciała może być trudne dla pewnej grupy kobiet, na przykład ze względu na przyjmowane leki, zaburzenia hormonalne lub obciążenie genetyczne, to warto dążyć do budowania prozdrowotnych nawyków. Zdrowa waga oznacza mniejsze ryzyko nowotworów, chorób przewlekłych oraz ich groźnych powikłań. Ponieważ tkanka tłuszczowa stanowi nie tylko magazyn energii, ale również wydziela różne hormony, wpływa ona na metabolizm innych układów organizmu. Może być zatem bezpośrednią przyczyną pewnych chorób, np. insulinooporności. Redukcja masy ciała stanowi więc w tym wypadku leczenie przyczynowe. W wielu innych jednostkach chorobowych, jak na przykład w nadciśnieniu tętniczym czy zespole policystycznych jajników, utrata wagi sprzyja łagodzeniu dolegliwości i może zmniejszyć zapotrzebowanie na leczenie farmakologiczne. W przypadku schorzeń kości i stawów, a także osób po endoprotezoplastyce, dodatkowe kilogramy zwiększają obciążenie wywierane na układ ruchu i mogą powodować zaostrzenie choroby lub konieczność wcześniejszej operacji w celu wymiany implantu. Utrzymanie zdrowej wagi powinno stanowić również kwestię szczególnie ważną dla kobiet planujących zajście w ciążę. Zaburzenia masy ciała zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej czy stanu przedrzucawkowego. Istnieją również przesłanki, że otyłość podczas ciąży zwiększa ryzyko chorób przewlekłych u dziecka.
Profilaktyka masy ciała
W przypadku kłopotów z utratą masy ciała warto zasięgnąć porady lekarza oraz dietetyka. Lekarz zleci wykonanie odpowiednich badań w celu potwierdzenia lub wykluczenia istniejących problemów zdrowotnych utrudniających redukcję wagi (np. niedoczynności tarczycy, którą można skutecznie uregulować za pomocą leków), może również pomóc, gdy trudności wynikają z obecnie przyjmowanych leków, jeśli istnieje możliwość modyfikacji leczenia. Natomiast dietetyk pomoże w budowie odpowiednich nawyków żywieniowych.
W Centrum Medycznym iMed24 w Krakowie uruchomiliśmy konsultacje dietetyczne, na które można się umawiać w przypadku:
- alergii i nietolerancji pokarmowych,
- problemów z przyrostem lub redukcją masy ciała,
- cukrzycy, hipoglikemii reaktywnej, hiperinsulinemii i insulinooporności,
- zespołu jelita drażliwego i SIBO,
- zaburzeń hormonalnych,
- chęci dopasowania diety tak, by jak najlepiej korzystać z niej w ciąży lub po porodzie.
Więcej informacji: https://www.imed24.pl/aktualnosci/konsultacje-dietetyczne-nowa-usluga/
W przypadku problemów ze zbyt niską masą ciała porada lekarska jest niezbędna w celu wykluczenia chorób przewodu pokarmowego, powodujących zaburzenia wchłaniania. Jeśli niedowaga wynika z zaburzeń odżywiania, skuteczną pomoc może zapewnić opieka lekarza psychiatry i psychoterapeuty, którą również dysponujemy w naszym centrum medycznym.