Co to jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, której głównym żywicielem ostatecznym jest kot domowy. Zwierzę zaraża się głównie poprzez spożycie upolowanych, zainfekowanych gryzoni. Następnie kot wydala oocysty pasożyta, które już po kilku dniach stają się zdolne do zarażania. Toksoplazmozie ulec mogą niemal wszystkie ssaki, w tym człowiek. Choroba najczęściej przebiega bezobjawowo. Szczególnie niebezpieczna może się jednak okazać toksoplazmoza w ciąży.
Fakty i mity o toksoplazmozie
Wokół toksoplazmozy krąży mnóstwo mitów. Warto jednak być świadomym faktów naukowych związanych z tą chorobą, szczególnie związanych z zarażeniem chorobą przed lub w trakcie ciąży. Oto najważniejsze fakty i mity o toksoplazmozie.
Głównym źródłem zakażeń toksoplazmozą są koty domowe
FAKT! Toksoplazmoza u kota występuje bardzo często. To właśnie koty domowe oraz inne zwierzęta kotowate są głównymi i ostatecznymi nosicielami tej choroby. Wydalane przez nie wraz z kałem oocysty mogą powodować skażenie gleby, wody, roślin, a warunkach domowych – także żwirku w kuwecie. Przez nieświadomy kontakt z pierwotniakami toksoplazmozy może dojść do zarażenia chorobą przez żywicieli pośrednich, w tym człowieka. W ten sposób dochodzi do toksoplazmozy nabytej. Jednak bardzo trudno jest zarazić się toksoplazmozą od kota, zwłaszcza jeśli jest to kot domowy, który nie wychodzi na zewnątrz, nie je surowego mięsa, tylko suchą karmę lub mokrą z puszki. Z kolei w przypadku kotów wolno żyjących, aby się od nich zarazić, konieczne jest spożycie pasożyta. Dlatego tak ważne jest używanie rękawiczek gumowych podczas czyszczenie kuwety i dokładne umycie rąk ciepłą wodą z mydłem.
Na toksoplazmozę może zachorować ciężarna, która wcale nie miała kontaktu z kotem
FAKT! W większości przypadków do zainfekowania dochodzi bez kontaktu z kotem, a posiadanie zwierzaka nie stanowi bezpośredniego ryzyka złapania choroby. Jak można się zarazić toksoplazmozą? W zależności od sposobu infekcji Toxoplasma gondii wyróżnia się postać nabytą oraz pierwotną. Drogi zakażenia toksoplazmozy to przede wszystkim:
- spożycie zarażonego mięsa (głównie wieprzowego i baraniego), szczególnie w formie surowej,
- spożycie nieumytych warzyw i owoców, które zostały zanieczyszczone kocimi odchodami,
- wypicie skażonej oocystami wody,
- przeniesienie pasożytów rękami na błonę śluzową jamy ustnej, na przykład po kontakcie z surowym mięsem, zanieczyszczoną glebą lub żwirkiem z kuwety,
- w rzadkich przypadkach do zainfekowania może dojść także w przypadku przetoczenia krwi lub przeszczepu narządów od zarażonego dawcy.
Do toksoplazmozy wrodzonej może dojść w trakcie ciąży w czasie trwania czynnej choroby u matki. Wówczas dochodzi do przenikania pasożytów przez łożysko do płodu, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Czy łatwo zarazić się toksoplazmozą? Stosunkowo tak. Dlatego też niezwykle istotna jest profilaktyka, która obejmuje między innymi unikanie spożywania surowego mięsa, dokładne mycie warzyw i owoców przed spożyciem oraz prawidłowa higiena rąk.
Toksoplazmoza jest niebezpieczna dla mamy i dziecka
FAKT! Mimo że zarażenie Toxoplasma gondii u matki najczęściej przebiega bezobjawowo, skutki toksoplazmozy w ciąży mogą być bardzo poważne dla płodu. Są one różne w zależności od czasu momentu infekcji. Zarażenie w I trymestrze skutkuje najczęściej poronieniem. W II okresie ciąży zwykle pojawiają się poważne zaburzenia neurologiczne, powodujące wodogłowie, uszkodzenie narządu wzroku i słuchu, zwapnienia śródmózgowe. Zarażenie w ostatnim trymestrze w większości przypadków nie daje początkowo objawów klinicznych. Brak widocznych symptomów toksoplazmozy u noworodka nie świadczy jednak o tym, że dziecko jest w pełni zdrowe. Poważne objawy mogą pojawić się miesiące, a nawet lata po urodzeniu. Należą do nich: padaczka, zez, jaskra, zaburzenia mowy, upośledzenie umysłowe.
Warto zaznaczyć, że toksoplazmoza przebyta przez matkę w przeszłości w większości przypadków nie stanowi zagrożenia dla dziecka. Tylko aktywne zarażenie może przeniknąć przez łożysko, powodując uszkodzenie płodu.
Zarażenie ciężarnej jest jednoznaczne z przeniesieniem choroby na płód
MIT! Ryzyko zainfekowania przez łożysko rośnie wraz z wiekiem ciąży, w którym kobieta uległa zarażeniu. W 13 tygodniu ciąży prawdopodobieństwo przeniesienia pasożyta wynosi około 6%, w 26 tygodniu – 40%, a w 36 tygodniu aż 72%. W żadnym przypadku ryzyko wystąpienia toksoplazmozy wrodzonej nie jest więc pewne.
W sytuacji, gdy kobieta w przeszłości przebyła zarażenie pasożytem, nie ma możliwości przeniesienia go na płód w trakcie ciąży. Wyjątek stanowią matki z upośledzoną odpornością, na przykład w wyniku zakażenia HIV, choroby nowotworowej lub po przeszczepie narządów. W wyniku osłabienia układu immunologicznego obecne w organizmie nieaktywne pasożyty mogą ponownie przekształcić się w postać inwazyjną, co stanowi zagrożenie dla płodu.
Badania na toksoplazmozę nie są obowiązkowe
FAKT! W Polsce badania toksoplazmozy w ciąży nie są obowiązkowe, a jedynie zalecane. Wczesne wykrycie choroby umożliwia jednak rozpoczęcie leczenia, które może uchronić dziecko przed szkodliwymi jej skutkami. Z tego względu badanie na awidność toksoplazmozy jest niezbędnym elementem profilaktyki kobiet w ciąży oraz ją planujących.
Większość populacji ludzkiej jest zarażona toksoplazmozą
FAKT! Ze względu na to, że toksoplazmoza w aż 90% przypadków przebiega bezobjawowo, nie jest łatwo określić dokładną ilość zarażonych osób. Szacuje się jednak, że większość ludzi przebyła chorobę. Chorobowość jest też różna w zależności od regionu świata. W klimacie tropikalnym zarażonych toksoplazmozą może być nawet 95% społeczeństwa. W Polsce choroba dotyczy prawdopodobnie 40-60% osób.
Toksoplazmoza jest przyczyną nawykowych poronień
MIT! Toksoplazmoza i poronienia są ze sobą ściśle związane. Choroba pojawiająca się w I trymestrze ciąży może doprowadzić do obumarcia płodu. Jednak ze względu na to, że zarażenie u kobiet z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym ma miejsce raz w życiu, również jego skutki dla płodu są jednorazowe. O nawykowych poronieniach mówi się, gdy dojdzie do niego trzy lub więcej razy.
Opieka medyczna dla kobiet w ciąży w Poradni Ginekologiczno-położniczej iMed24 w Krakowie
Toksoplazmoza jest podstępną chorobą. Jeśli do zarażenia dojdzie w trakcie ciąży, skutki choroby mogą być bardzo dotkliwe zarówno dla matki, jak i płodu. Dlatego warto zadbać o odpowiednią diagnostykę toksoplazmozy. Chociaż nie jest to badanie obowiązkowe, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca jego wykonanie przed i w trakcie ciąży. Profilaktyka toksoplazmozy umożliwia wczesne włączenie leczenia zapobiegającego skutkom choroby. W ciąży warto jednak zadbać o pełną diagnostykę. Nasz pakiet „Będę mamą” obejmuje nie tylko badanie na toksoplazmozę, ale także inne badania laboratoryjne, obrazowe, nadzór lekarzy specjalistów oraz pielęgniarek. To kompleksowa opieka w trosce o zdrowie mamy i dziecka.