Tomografia komputerowa klatki piersiowej - jak wygląda? Jak się przygotować do badania?
Tomografia komputerowa umożliwia przeprowadzenie bardzo precyzyjnych badań i zapewnia wyniki, które ułatwiają lekarzowi dokonanie analizy i oceny wewnętrznych struktur klatki piersiowej. W badaniu wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące i może być konieczne podanie środka kontrastującego. Jest to dość powszechna metoda diagnostyczna, chociaż u niektórych pacjentów istnieją pewne przeciwwskazania do przeprowadzenia tomografii komputerowej klatki piersiowej.
Jak działa urządzenie do tomografii komputerowej?
Tomograf komputerowy składa się z trzech najważniejszych elementów:
- stołu, na którym leży pacjent podczas badania
- konsoli operatora
- skanera, głównego elementu tomografu, w którym znajduje się m.in. komora pomiarowa, lampa rentgenowska, system detektorów,
- kolimatory, układ obracający, układy zasilania
W trakcie badania pacjent leży na stole, który wjeżdża do komory pomiarowej. Za sprawą promieni rentgenowskich wykonywana jest seria prześwietleń. Nowoczesne skanery, tzw. spiralne, wykonują wokół ciała pacjenta ciągłe rotacje, pozwalające na zobrazowanie badanego obszaru w bardzo krótkim czasie. Niewielkie detektory obliczają ilość promieni rentgenowskich, które zostały przeprowadzone wzdłuż ciała pacjenta. Kolimatory z kolei minimalizują rozproszenie promieniowania.
W konsoli operatorskiej znajduje się sprzęt komputerowy, służący do programowania badania i monitorowania jego przebiegu. Wszystkie dane z przeprowadzonego badania zostają zapisane na komputerze, gdzie następnie tworzone są pojedyncze obrazy (do oceny na monitorze, wydruku, archiwizacji). Konsola posiada również wbudowany sprzęt pozwalający na stały kontakt z badanym.
Rodzaje tomografii komputerowej
- HRCT - tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości (skrót ang. high resolution computer tomography) to badanie pozwalające na ocenę miąższu płuc. Wykonywane w diagnostyce m.in. chorób śródmiąższowych (np. zwłóknienia płuc, sarkoidozy, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych), rozedmy płuc, rozedmy i rozstrzeni oskrzeli. Nie ma konieczności podawania środka cieniującego.
- Tomografia komputerowa z podaniem środka cieniującego - badanie wykonywane w celu oceny zmian naciekowych, guzów, struktur kostnych klatki piersiowej, wykrycia powiększonych węzłów chłonnych (np. przy ocenie zaawansowania zmian nowotworowych).
- Tomografia komputerowa w algorytmie zatorowości płucnej - badanie wykonywane w celu wykrycia zatorowości płucnej. Wymaga podania środka cieniującego.
Co pokazuje tomografia komputerowa klatki piersiowej?
Tomografia komputerowa daje lekarzowi obraz wewnętrznych struktur klatki piersiowej, tj. serca i wielkich naczyń, oskrzeli, opłucnej i płuc, wewnątrzklatkową część przewodu pokarmowego (przełyk), przeponę i mięśnie, szkielet klatki piersiowej (żebra, mostek, kręgosłup), węzły chłonne, tkankę tłuszczową.
Z uwagi na fakt, że tomografia komputerowa wykorzystuje wiązki promieniowania przepuszczone przez ciało, które częściowo zostają pochłonięte w różnym stopniu. Stopień pochłaniania wiązek zależy od gęstości tkanek, np. kości cechują się silnym pochłanianiem, płuca - słabym. Niewchłonięte wiązki docierają do detektorów, które przekazują tę informację do komputera do dalszej analizy i przetwarzania do formy obrazu.
Warto dodać, że tomografia komputerowa jest nowoczesną i jedną z najważniejszych obecnie metod precyzyjnego obrazowania klatki piersiowej.
Środki kontrastowe stosowane w badaniach TK klatki piersiowej
Środki kontrastowe (cieniujące) to specjalne preparaty, które pozwalają na lepsze uwidocznienie obrazowanych struktur i narządów poprzez pochłanianie promieniowania przez tkanki. Jest to płynna substancja podawana dożylnie. Wydalane są wraz z moczem.
Środki kontrastujące klasyfikujemy na trzy podstawowe grupy:
- Wysokoosmolalne, jonowe środki kontrastowe (ang. HOCM) - większa częstotliwość wystąpienia działań niepożądanych (np. reakcja alergiczna), ujawniających się średnio po 20 minutach (w niektórych przypadkach nawet po dobie).
- Niskoosmolalne, niejonowe środki kontrastowe - znacznie rzadziej wywołują działania niepożądane niż HOCM. Cechują się chemo- i osmotoksycznością.
- Izoosmolalne środki kontrastowe - niejonowe środki kontrastowe o osmolalności cechującej się podobnymi parametrami jak krew.
Wskazania do tomografii komputerowej klatki piersiowej
Badanie klatki piersiowej metodą tomografii komputerowej może być zlecone przez lekarza w celach diagnostycznych przy różnorodnych schorzeniach, m.in.:
- w celu zidentyfikowania zmian nowotworowych płuc i oskrzeli (w tym łagodnych i złośliwych)
- w przypadku chorób płuc i urazów, np. zapalenie płuc, azbestoza, fibroza, sarkoidoza, histocytoza, zator tętnicy płucnej
- przy podejrzeniu wad rozwojowych narządów klatki piersiowej
- schorzenia i wady serca
- choroby naczyniowe
- podejrzenie kardiomiopatii (choroba mięśnia sercowego) i tętniaka aorty
- zapalenie osierdzia
- nowotwór (pierwotny i przerzutowy)
- urazy klatki piersiowej
- diagnostyka różnych zmian opłucnej, zmian w ścianie klatki piersiowej
- diagnostyka stanów zapalnych narządów klatki piersiowej
- zmiany popromienne
Przeciwwskazania do tomografii komputerowej klatki piersiowej
Przeciwwskazania do tomografii komputerowej klatki piersiowej wynikają przede wszystkim z uwagi na promieniowanie jonizujące. Do grupy osób, u których nie zaleca się przeprowadzanie badania, zaliczamy:
- kobiety w ciąży (chyba że wykonanie badania jest niezbędne)
- osoby, dla których problematyczne jest przyjęcie pozycji leżącej w bezruchu podczas badania
- pacjenci, u których nie można zastosować środka kontrastującego (np. u osób z wolem toksycznym, w przypadku świeżego krwawienia do mózgu)
- u osób z uczuleniem na jodowe środki kontrastowe lub w przypadku wystąpienia w przeszłości reakcji niepożądanych (względne przeciwwskazanie)
Do pacjentów, którzy wymagają szczególnej ostrożności, zaliczamy:
- osoby z chorobami tarczycy
- osoby z niewydolnością wątroby, nerek, układu krążenia, układu oddechowego
- przy astmie i szpiczaku mnogim
- u dzieci poniżej 10. roku życia i osób powyżej 65. roku życia
- kobiety karmiące powinny zaprzestać karmienia piersią w okresie 24-48 godzin przed planowanym badaniem
Jak się przygotować do tomografii komputerowej klatki piersiowej?
Tomografia komputerowa realizowana bez podawania środka cieniującego, czyli HRCT, nie wymaga od pacjenta szczególnego przygotowania.
Przy badaniach z podaniem środka cieniującego należy:
- pozostać na czczo przez 4-6 godzin przed badaniem
- przed badaniem wypić dużą ilość niegazowanych płynów (zalecane również po badaniu)
- u osób z reakcjami alergicznymi na środek cieniujących należy podać glikokortykosteroid oraz ewentualnie lek przeciwhistaminowy 12 i 2 godziny przed badaniem
Wszyscy pacjenci powinni poinformować lekarza o ciąży, reakcjach na środki cieniujące, chorobach tarczycy i serca, chorobach nerek, cukrzycy, uczuleniu na leki, przyjmowane leki przewlekłe itd.
Jak przebiega tomografia komputerowa klatki piersiowej?
Badanie odbywa się na specjalnym, ruchomym stole, który wprowadzany jest do tunelu tomografu, który stanowi zamkniętą przestrzeń. Badanie przeprowadzane jest w ubraniu. Pacjent pozostaje w pozycji leżącej (najczęściej na plecach, ewentualnie na brzuchu lub boku), nie powinien się poruszać, a w czasie wykonywania pomiarów należy wstrzymać oddech. Jednocześnie przez cały czas możliwa jest komunikacja pacjenta z personelem dzięki systemowi głośników i mikrofonów.
Podczas właściwej fazy badania pacjent powinien wstrzymać oddech, co zminimalizuje ryzyko zakłóceń. Wówczas wykonywane są skany. Między skanami można oddychać swobodnie, ale nie należy się ruszać. Po wykonanych badaniach można wrócić do codziennych zajęć. W przypadku podania środka cieniującego (lub leków uspokajających) pacjent powinien postępować zgodnie z instrukcjami personelu.
Ile czasu trzeba czekać na wynik badania?
Badanie klatki piersiowej metodą tomografii komputerowej wymaga opisania przez specjalistę radiologa. Średni czas oczekiwania na pełny wynik wynosi 2-3 dni.